Tarih Tetkikleri Dergisi

Batu‒Güyük Rekabetinin Dinamikleri ve Altın Orda Hanlığı'nın Eğemenliği Üzerindeki Yansımaları

Altay Tayfun Özcan — 2023-12-30

Moğol Hanlığı Ögedey’in 1241’deki ölümü ile birlikte yeni bir aşamaya geçmişti. Bu yeni aşamanın ruhu birlik ruhu değil, aksine devleti bir bölünmeye doğru götüren yeni bir ruhtu. Büyük Han Güyük ve Cuçi Ulusunun efendisi Batu’nun 1248’de savaşmak üzere birbirlerine doğru ilerlemeleri, bu yeni ruhun devlete egemen olmasının en temel göstergelerinden birisi oldu. Bazı tarihçiler ilk defa Moğolların bir iç savaşın eşiğine geldikleri bu hadiseyi 1238’deki Batı seferi sırasında iki kuzen arasındaki sorunların bir yansıması olarak görmüşlerdir. Bununla birlikte sürecin yeniden değerlendirilmesi, iki kuzen arasındaki sorunların basit bir kavgadan çok daha fazlası, gerçekte bir egemenlik mücadelesi olduğunu gösterir. Bu mücadele iki kuzen arasındaki bir mücadele değildi. Aslında mücadele Moğol İmparatorluğunun merkeziyetçi yapısı ile ilgiliydi. Güyük merkeziyetçi yapıyı, Batu ise merkezkaç eğilimleri temsil ediyordu.

Bu incelememde, Batu ile Güyük arasındaki sorunları tarihi süreç içerisinde inceleyerek bunun nedenlerini teşhis etmeye çalışacağım.

Anahtar Kelimeler: Moğol İmparatorluğu, Altın Orda Hanlığı, Batu, Güyük, Töregene.

IV. Murad ve Silahdar Paşaları: Silahdar Mustafa Paşa Örneği

Doğukan Bozkurt — 2023-12-30

Bu çalışmada IV. Murad’ın saltanatının ilk senelerinde devlet adamlarıyla olan münasebetlerin askeri ve siyasi gelişmelerdeki etkileri açıklanarak, padişahın askeri ricalle yaşadığı anlaşmazlıklar ve seferlerde alınan başarısızlıklar neticesinde imparatorluk yönetiminde hâkimiyetini güçlendirmek için devlet kadrolarını yeniden oluşturmaya yönelmesine dikkat çekilecektir. Bu yeni siyasi yapılanma çerçevesinde Enderun ve Birun’dan merkez ve eyaletlere vezir ve beylerbeyi atamalarının artması öne çıkarılacaktır. Özel olarak silahdar ağa kökenli vezir ve beylerbeylerinin kariyerleri incelenecektir. Silahdar Bezirgânzâde Mustafa Paşa’nın siyasi konumuna ayrıca temas edilecektir. Son olarak Silahdar paşaların devlet yönetimindeki kısa ve uzun süreli etkileri değerlendirilecektir.

The Europe as a Model. Regulation and modernization of the Ottoman fashion in the XIX century

Eros Calcara — 2023-12-30

XIX. yüzyıl Osmanlı İmparatorluğu’nda modernleşme devletin bekası için gerekli görülen ve çok çeşitli meseleleri kapsayan bir konuydu. Osmanlı padişahları Batı’nın siyasi olarak güçlenmesinin ardındaki sebepleri irdeleyip gelişmelere ayak uydururken modernleşme olarak sınıflandırılan adımları da kabul ettiler. Modernleşme konusunda Osmanlı toplumunda ve devlet yönetiminde pek çok mesele hem o günlerde hem de tarihçilerin araştırma konuları içerisinde tartışıldı. Batı ile etkileşim neredeyse kurulduğu günden beri devamlı süren Osmanlı Devletinde modernitenin bir parçasını da moda yani güncel kılık kıyafetlerin Batı’dan Osmanlı Devleti’ne girişi oluşturuyordu. Kadın-erkek giyiminde toplumda oluşan eğilimlerin Avrupa’dakine benzer bir sanayi devrimi yaşayarak Burjuvazinin ortaya çıkmadığı Osmanlı toplumunda nasıl bir değişim ve gelişime sahne olduğu bu çalışmanın konusunu oluşturmaktadır. Bu kapsamda çalışmanın kaynaklarını arşiv belgeleri ve telif-tetkik eserler oluşturmaktadır.

Osmanlı Devleti’nin Son Döneminde Bir Yahudi Memurun Portresi: Rafael Çikurel(Raphael Tchicourel) Efendi

Özgür Şahan — 2023-12-30

19. yüzyıl, Osmanlı Devleti’nde idari ve hukuki anlamda değişimin en yoğun yaşandığı bir dönem olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu dönemde Osmanlı Devleti’nin, çeşitli unsurları içinde barındırdığı toplum yapısındaki çözülme, köklü değişiklikleri zorunlu hale getirmiştir. Bu doğrultuda Osmanlıcılık fikriyle ortak bir vatandaşlık bilinci yaratmaya çalışan Osmanlı Devleti, çeşitli alanlarda bir dizi reformu gerçekleştirmiştir. Özellikle bürokrasi alanında yapılan düzenlemeler, gayrimüslim vatandaşların devlet hizmetinde görev almalarının önünü açmıştır. Bu sayede devlet hizmetinde görev alan gayrimüslim vatandaşların sayısı giderek artmıştır. Bu dönemde görev alan gayrimüslim vatandaşlar arasında Rafael Efendi, hayatı ve kariyeri bakımından örnek teşkil etmektedir. 19.yüzyılın sonlarında Osmanlı polis teşkilatında hizmet veren Rafael Efendi, mesleki başarısı sayesinde yüksek mevkii ve madalyalarla dolu bir kariyere sahip olmuştur. Ancak dönemin siyasi ve toplumsal sorunları, yaşam öyküsünü derinden etkileyen olaylara yol açmış ve sonuçta kariyerinin istenmeyen bir şekilde sona ermesine neden olmuştur. Rafael Efendi hakkında bu biyografik çalışmada, Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi’nde elde edilen belgeler ışığında hazırlanmıştır.

27 Eylül 1916: Habeşistan’da Darbe ve Ardından Yaşananlar

Esra Altun — 2023-12-30

Dünya Savaşı’nın tarafsız devletlerinden biri de Doğu Afrika ülkesi olan Habeşistan’dı. II. Menelik’in (1889-1913) Avrupalılarla kurduğu yakın ilişkiler cihan harbi esnasında tahtta olan torunu Lij Iyasu (1913-1916) döneminde radikal bir değişime uğramış, savaşta merkezi güçlere daha yakın bir politika izleyerek bu yönde hedefler gelişmişti. Doğu Afrika’da Müttefikler için istikrarın sağlanması önemliydi fakat Iyasu’nun politikaları bunun tam tersi yönde ilerliyordu. 1916 yılında tahttan indirilmesinin ardından Habeşistan’da saltanat II. Menelik’in kızı İmparatoriçe Zawditu ’ya geçmiş, Ras Tafari (Haile Selassie 1930-36;1941-74) naipliğinde yeni bir hükümet kurma girişimleri başlatılmıştı. Fakat darbeden sonra Habeşistan’da karışıklıklar ve bir dizi çatışma meydana geldi. Lij Iyasu ve taraftarları ve Iyasu karşıtı merkezi hükümet yanlıları arasında iktidar mücadelesi başladı. Bu mücadelenin kaybedeni zaten bir darbe ile tahttan indirilmiş olan Lij Iyasu olacaktı. Ancak kazanan tarafta da işler yolunda gitmedi. Avrupalı güçlerin ülkeye müdahaleleri Habeşistan’ın yaşadığı iç karışıklık fırsat bilinerek sürdürülmüştü. Habeşistan’a uygulanan silah ambargosu ve yönetimde İngiliz yanlısı kişilerin desteklenmesi ülkeye yönelik İngiliz müdahaleleriydi.

Anahtar Kelimeler: 1916 Hükümet Darbesi., Lij Iyasu, Ras Tafari, Silah Ambargosu