Batu‒Güyük Rekabetinin Dinamikleri ve Altın Orda Hanlığı'nın Eğemenliği Üzerindeki Yansımaları
DOI:
https://doi.org/10.5281/zenodo.10436375Anahtar Kelimeler:
Moğol İmparatorluğu, Altın Orda Hanlığı, Batu, Güyük, TöregeneÖzet
Moğol Hanlığı Ögedey’in 1241’deki ölümü ile birlikte yeni bir aşamaya geçmişti. Bu yeni aşamanın ruhu birlik ruhu değil, aksine devleti bir bölünmeye doğru götüren yeni bir ruhtu. Büyük Han Güyük ve Cuçi Ulusunun efendisi Batu’nun 1248’de savaşmak üzere birbirlerine doğru ilerlemeleri, bu yeni ruhun devlete egemen olmasının en temel göstergelerinden birisi oldu. Bazı tarihçiler ilk defa Moğolların bir iç savaşın eşiğine geldikleri bu hadiseyi 1238’deki Batı seferi sırasında iki kuzen arasındaki sorunların bir yansıması olarak görmüşlerdir. Bununla birlikte sürecin yeniden değerlendirilmesi, iki kuzen arasındaki sorunların basit bir kavgadan çok daha fazlası, gerçekte bir egemenlik mücadelesi olduğunu gösterir. Bu mücadele iki kuzen arasındaki bir mücadele değildi. Aslında mücadele Moğol İmparatorluğunun merkeziyetçi yapısı ile ilgiliydi. Güyük merkeziyetçi yapıyı, Batu ise merkezkaç eğilimleri temsil ediyordu.
Bu incelememde, Batu ile Güyük arasındaki sorunları tarihi süreç içerisinde inceleyerek bunun nedenlerini teşhis etmeye çalışacağım.
Anahtar Kelimeler: Moğol İmparatorluğu, Altın Orda Hanlığı, Batu, Güyük, Töregene.
Referanslar
Alaaddin Ata Melik Cüveynî, Tarih-i Cihangüşa, çev. M. Öztürk, Kültür Bakanlığı yay., Ankara 1999.
Ebü’l Ferec ibnü’l İbrî, Târîhu Muhtasari’d Düvel, çev. Ş. Yaltkaya, TTK yay, Ankara 2011.
Fr. Iohannes de Plano Carpini, “Ystoria Mongalorum Quos Nos Tartaros Appelamus”, Sinica Franciscana, Vol. I (Itinera et Relationes Fratrum Minorum), Collegit, ad fidem codicum redegit et ad notavit P. Anastasius van den Wyangaert, Quaracchi–Firenze 1929, s.27-130.
“Galitsko-Volınskaya Letopis”, podgotovka teksta, perevod i kommentariy O.P. Lihaçevoy, Pamyatniki Literaturı Drevney Rusi XIII veka, İzdatel’stvo Hudojetvennaya Literatura, Moskva 1981, s.SAYFA YERLERİ
Genghis Khan the History of the World Conqueror by Ala-ad-Din ‘Ata-Malik Juvaini, translated from the text of Mirza Muhammad Qazvini by J.A. Boyle, Manchester University Press, Manchester 1997.
Gregory Abûl-Farac (Bar Habraeus), Abûl-Farac Tarihi, Cilt II, Süryaniceden İngilizceye Çeviren, E.A. Wallis Budge, Türkçeye Çeviren Ö.R. Doğrul, TTK yay., İstanbul 1999.
İpatievskaya Letopis’, Polnoe Sobranie Russkih Letopisey, İzdannoe Arheografiçeskoyu Komissieyu, Tom Vtoroy, Sanktpeterburg 1843.
“İz Soçinenie Ibn Fadllallaha el-Omari”, Sbornik Materilaov, Otnosyaşçihsya k İstorii Zolotoy Ordı, T.I, V. Tizengauzen, Sanktpeterburg 1884, s.207-251.
Lavrent’evskaya Letopis’, Polnoe Sobranie Russkih Letopisey, İzdannoe Arheografiçeskoyu Komissieyu Akademii Nauk SSSR, Tom Pervıy, Leningrad 1926.
Moğolların Gizli Tarihi, çev. A. Temir, TTK yay., Ankara 1995.
Müverrih Kiragos, Ermeni Müverrihlerine Göre Moğollar, müt. Edvar Dulaurier, haz. G. Solmaz, Elips Kitap, Ankara 2009
Rashiduddin Fazlullah, Jami’u’t Tawarikh: Compendium of Chronicles, A History of the Mongols, Part Two, English Translation and Annotation by W.M. Thackston, ed. Ş. Tekin, G.A. Tekin, Harvard University Department of Near Eastern Languages and Civilization, Cambridge 1999.
Allsen, T.T., “Sharing out the Empire: Apportioned Lands under the Mongols”, Nomads and the Sedentary World, ed. A.M. Khazanov ‒ A. Wink, Curzon Press 2001 , s.172-190.
Allsen, T.T., Mongol Imperialism: The Policies of the Grand Qan Möngje in China, Russia and the Islamic Lands 1251-1259, University of California Press, Berkeley 1987.
Antonov, İ.V., “Gyuk Velikom Zapadnom Pohode”, Vestnik Çelyabinskogo Gosudarstvennogo Universiteta, İstoriya, Vıp. 61/ 2014, s.26-33.
Barthold, V.V., Moğol İstilasına Kadar Türkistan, haz. H.D. Yıldız, TTK yay., Ankara 1990.
Bedrosian, R.G., The Turco-Mongol Invasions and the Lords of Armenia in 13th-14th Centuries, Unpublished PhD. Dissertation, Colombia University, Colombia 1979.
Biran, M., “The Mongols in Central Asia from Chinggis Khan’s Invasion to the Rise of Temür: the Ögedeid and Chaghadaid Realms”, The Cambridge History of Inner Asia The Chinggisid Age, eds. Nicola di Cosmo, Allen J. Frank and Peter B. Golden,Cambridge University Press, Cambridge 2009, s.46-66.
Buell, P.D., “Sino-Khitan Administration in Mongol Bukhara”, Journal of Asian History, Vol. 13/ 2, 1979, s.121-151.
Buell, P.D., Tribe, Qan and Ulus in Early Mongol China: Some Prolegomena to Yuan History, PhD. Dissertation, University of Washington 1977.
Dashdondog, B., The Mongols and the Armenians (1220-1335), Brill Publishing, Leiden 2011.
Ekzempliyarskiy, A.V., Velikie i udel’nıe knyaz’ya severnoy rusi v tatarskoy period s 1238 po 1505 g., Tom I, Sanktpeterburg 1889.
Ersan, M., Türkiye Selçuklu Devletinin Dağılışı, Birleşik yay., Ankara 2010.
Fennell, J.L., The Crisis of Medieval Russia 1200–1304, Longman Press, London 1990.
Fletcher, J., “The Mongols Ecological and Social Perspectives”, Harvard Journal of Asiatic Studies, Vol. 46/ No.1, 1986, s.11-50
Isoaho, M., The Image of Aleksandr Nevskiy in Medieval Russia: Warrior and Saint, Brill Publishing, Leiden 2006.
Jackson, P., “The Dissolution of the Mongol Empire”, Central Asiatic Journal, Vol. 22/1978, s. 186-244.
Kamalov, İ., Moğolların Kafkasya Politikası, Kaknüs yay., İstanbul 2003.
Kapanadze, A.G., Gruzinskaya Numizmatika, Akademii Nauk SSSR, Moskva 1955.
Kim, H., “A Reappraisal of Güyük Khan”, Mongols Turks and Others, Eurasian Nomads and the Sedentary World, eds. R. Amitai and M. Biran, Brill Publishing, Leiden 2005, s.309-338.
Kirpiçnikov, A.N., “Aleksandr Nevskiy: Mejdu Zapadom i Vostokom”, Voprosı İstorii, Tom. 11–12/ 1996, s. 115-118.
Kuçkin, V.A., “K Biografii Aleksandra Nevskogo”, Drevneyşie Gosudarstva na Territorii SSSR, Akademii Nauk SSSR, Moskva 1986, s. 71-80.
Kuçkin, V.A., Formirovanie Gosudarstvennoy Territorii Severo-Vostoçnoy Rusi v X-XIV vv., İzdatel’stvo Nauka, Moskva 1984.
Lane, G., “Argun Aka: Mongol Bureaucrat”, Iranian Studies, Vol.32/4, 1999, s.459-482.
Lane, G., Early Mongol Rule in Thirteenth Century in Iran, Routledge-Curzon Press, London 2003.
Nasonov, A.N. Mongolı i Rus’ İstoriya Tatarskoy Politiki na Rusi, İzdatel’stvo Akademii Nauk, Moskva–Leningrad 1940.
Özcan, A.T., Moğol‒Rus İlişkileri (1223‒1341), TTK yay., Ankara 2017.
Pow, S. – Liao, J., “Subutai: Sorting Fact from Fiction Surrounding the Mongol Empire’s Greatest General (With Translations of Subutai’s Two Biographies in the Yuan Shi)”, Journal of Chinese Military History, Vol. 7/ 2018, s.37-76.
Seyfeddin, M.A., “Monetı s Nadpis’yu Ulug Mangıl Ulus-Bek”, Numizmatika i Epigrafika, T. IX, Moskva 1971, s.115-121.
Staviskiy, V.İ., “İstoriya Mongalov Plano Karpini i Russkie Letopisi”, Drevneyşie Gosudarstva na Territorii SSSR, red. A.P. Novosel’tsev, İzdatel’stvo Akademii Nauk, Moskva 1991, s. 190-203.
Turan, O., Selçuklular Zamanında Türkiye, Ötüken neşriyat, İstanbul 2011.
Tvorogov, O.V., Drevnyaya Rus’ Sobıtiya i Lyudi, İzdatel’stvo Nauka, Sanktpeterburg 2001.
Vernadsky, G., The Mongols and Russia, Oxford University Press, London 1959.
Yıldız, S.N., Mongol Rule in Thirteenth Century Seljuk Anatolia: The Politics of Conquest and History Writing 1243-1282, Ph. D. Dissertation, The University of Chicago 2006.
İndir
Yayınlanmış
Nasıl Atıf Yapılır
Sayı
Bölüm
Lisans
Telif Hakkı (c) 2023 Tarih Tetkikleri Dergisi
Bu çalışma Creative Commons Attribution 4.0 International License ile lisanslanmıştır.
