1875 Hersek İsyanı ve Sırbistan

Yazarlar

  • Ayşe Özkan Çankırı Karatekin Üniversitesi

DOI:

https://doi.org/10.5281/zenodo.14565126

Anahtar Kelimeler:

1875, Hersek, isyan, Osmanlı Devleti, Sırbistan

Özet

1875’te çıkan Hersek İsyanı birçok olayın başını çekmiş ve önemli sonuçlara yol açmıştır. Panslavist komiteler tarafından bu tarihten çok önce bir isyan girişimi amaçlanmıştır. Sırbistan özelinde 1860’larda Prens Mihail Obrenoviç döneminde Balkan ittifakları yapılmış ve genel bir Balkan ayaklanması çıkması düşünülmüştür. Ancak Mihail’in 1868’de öldürülmesiyle bu plan sekteye uğramıştır. Sosyalist ve milliyetçi çeşitli çevreler kurdukları cemiyetler vasıtasıyla bunu devam ettirmişlerdir. Prens Milan Obrenoviç ise savaş taraftarı olmadığından böyle bir isyana destek vermek istememiş ancak toplumun ve milliyetçi devlet adamlarının baskısına daha fazla dayanamamıştır. Ayaklanmadan bir süre sonra Karadağ ile ittifak girişiminde bulunacaktır. Karadağ ilk aşamada bir cevap vermese de 1876’dan itibaren buna sıcak bakacak ve Osmanlı Devleti’ne tabi olan bu iki prenslik savaşa karar vereceklerdir. 1875’ten 1876’daki savaşa kadar olan süreç ve öncesi bu makalede incelenecektir. Sırbistan’ın resmi ve gayrı resmi çevrelerinin isyana bakışları, destekleri ve Milan’ın durumuna da makale de değinilecektir.

Referanslar

Bibliyografya

Arşiv Belgeleri

Yayınlanmamış Arşiv Belgeleri

The National Archives, War Office

TNA, WO 106/1, s. 193, 194, 197, 201, 216, 219, 232, 236, 237, 247, 252.

The National Archives, Foreign Office

TNA, FO. 260/1.

T.C. Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi (BOA)

Hariciye Nezareti Tercüme Odası (HR.TO)

HR.TO. 121/89 28.09.1875.

HR.TO. 121/119 12.10. 1875.

HR.TO. 121/156 07.11.1875.

HR.TO. 515/58 26.09.1875.

HR.TO. 515/65 10.11.1875.

Yıldız Esas Evrakı (Y.EE)

Y.EE. 10/21 1327.R.06 (27.04.1909)

Y.EE. 77/15 26.M.1293 (22.02.1876)

Yayınlanmış Arşiv Belgeleri

Bosna-Hersek İle İlgili Arşiv Belgeleri (1516-1919), Ankara 1992.

British Documents on Foreign Affairs:Reports and Papers from the Foreign Office Confidential Print, The Ottoman Empire: Revolt in the Balkans, 1875-1876, Part I, Series B, Vol. 2, General Ed. Kenneth Bourne and D. Cameron Watt, Ed. David Gillard, University Puplications of Amerika, 1984.

Documents Diplomatiques Français (1871-1914), 1Re SÉRİE (1871-1900), Tome Second (1Re Juillet 1875-31 Decembre 1879), Libraire- éditeur: Alfred Costes-L’Europe Nouvelle, Paris, MCMXXX.

Araştırma ve Tetkik Eserler

ASLAN, Mahir, Osmanlı’nın Balkanlar Bölgesinde Panislavist - Ortodoks Düşüncenin Oluşumunda Slav Yardımlaşma Cemiyeti’nin Rolü (1859-1878), Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayınlanmamış Doktora Tezi, İstanbul 2018.

AYDIN, Mithat, “Bosna-Hersek Ayaklanması (1875)’nda Panislavizmin Etkisi ve Sırbistan ve Karadağ’ın Rolü”, Belleten, C. LXIX, S. 256, Aralık 2005.

AYDIN, Mithat, Balkanlarda İsyan, Yeditepe Yay., İstanbul 2005.

BAĞIRGAN, Sedat, Osmanlı Basınında 1877-1878 Osmanlı-Rus Harbi (93 Harbi), Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Manisa 2008.

BALTALI, Kemal, “1875 Hersek Ayaklanması Sırasında Sırbistan’ın Osmanlı Devleti’ne Karşı Savaşa Girmek Amacıyla Karadağ’la Yaptığı Görüşmelere Dair Bazı Önemli Belgeler”, Belleten, C. L, S. 198, Aralık 1986.

BALTALI, Kemal, “1875-1878 Balkan Buhranı”, Mülkiyeliler Birliği Dergisi, C. IX, S. 68-69, 1982.

BAYKAL, Bekir Sıtkı, “Şark Buhranı ve Sabah Gazetesi (1876)”, Ankara Üniversitesi DTCF Dergisi, C. 6, S. 4, Eylül-Ekim 1948.

CASTELLAN, Georges, Balkanların Tarihi, çev. Ayşegül Yaraman Başbuğu, Milliyet Yay., İstanbul 1993.

ÇOBAN, Sezer, Bosna Gazetesi’ne Göre 1875 Hersek İsyanı, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara 2022.

DEMİROĞLU, Hasan, Rusya’nın Balkan Siyaseti, Selenge Yay., İstanbul 2022.

Gazi Ahmed Muhtar Paşa, Anılar, C.1, haz. Nuri Akbayar, Tarih Vakfı Yurt Yay., İstanbul 1996.

GLENNY, Misha, Balkanlar 1804-1999, çev. Mehmet Harmancı, Sabah Kitapları, İstanbul 2001.

GÖLEN, Zafer, “Osmanlı Yurdu Olan Bosna – Hersek’te XIX. Yüzyıldaki Siyasi Olaylar”, Belleten, C. LXXIV, S. 270, Ağustos 2010.

GÜMÜŞ, Musa, “Osmanlı Devleti’nin Parçalanma Süreci ve Basının Yaklaşımı: 1875 Hersek İsyanı Örneği”, İçtimaiyat Sosyal Bilimler Dergisi, S. 1, 2020.

HAMPDEN, Charles Hobart, Hobart Paşa’nın Anıları, çev. Derin Türkömer, haz. Kansu Şarman, İş Bankası Kültür Yay., İstanbul 2010.

KAPICI, Özhan, Osmanlı-Rus İlişkilerinde N. P. İgnatyev Dönemi ve Rusya’nın Osmanlı Siyaseti (1864-1877), Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayınlanmamış Doktora Tezi, Ankara 2013.

KARACORCEVİÇ, Kristina Oksenberg, Kralyevska Dinastiya, Belgrad 2015.

LILA, Amına, Osmanlı Bosna’sında İngiltere’nin Konsolosluk Faaaliyetleri (1857-1878), Fatih Sultan Mehmet Vakıf Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul 2021.

MacKENZIE, David, Serbs and Russians, New York 1996.

Mahmud Celaleddin Paşa, Mirat-ı Hakikat-Tarihi Hakikatların Aynası, Haz. İsmet Miroğlu, Berekat Yay., İstanbul 1983.

MALCOLM, Noel, Bosna’nın Kısa Tarihi, çev. Aşkım Karadağlı, İstanbul 1999.

MILL, John, Avrupa’da Osmanlılar, Dorlion Yay., Eskişehir 2024.

NUZA, Fehmi, “1293 (1877/78) Osmanlı - Rus Seferi”, Türk Kültürü, S.179, 1977.

ÖZDEM, Ali Gökçen, Karadağ’ın Osmanlı Egemenliğine Karşı Mücadelesi (1830-1878), Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayınlanmamış Doktora Tezi, Elazığ 2012.

ÖZKAN, Ayşe, “Sırbistan’ın Bosna – Hersek Üzerindeki Emelleri ve Faaliyetleri (1878-1908), Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, C. 9, S. 43, Nisan 2016.

ÖZKAN, Ayşe, Miloş’tan Milan’a Sırp Bağımsızlığı, IQ Yay., İstanbul 2011.

SARI, Pelin Hülya, İstanbul Gazetelerine Göre Balkanlar (1875-1878), Burdur Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Burdur 2023.

SEDES, Halil, 1875-1876 Bosna-Hersek ve Bulgaristan İhtilalleri ve Siyasi Olaylar, Başlangıç I. Kısım, 2. Baskı, İstanbul 1946.

TRIFUNOVSKA, Snejana, Yugoslavia Through Documents From its Creation to its Dissolution, Martinus Nijhaff Psblishers, 1994.

TURAN, Tufan, “İspanya Elçilik Raporlarında 1875 Hersek İsyanı”, Belleten, C. LXXXII, S. 294, 2018.

UYGUR, Fatma, “93 Harbi’ne Giden Buhranlı Dönemin Bazı Siyasi Olaylarının Fransız Büyükelçilik Yazışmalarına Yansımaları”, Ankara Üniversitesi DTCF Dergisi, C. 60, S. 2, 2020.

YILMAZATA, Mehmet, Savaşa Giden Yol, Doğu Kütüphanesi Yay., İstanbul 2013.

İndir

Yayınlanmış

30.12.2024

Nasıl Atıf Yapılır

Özkan, A. (2024). 1875 Hersek İsyanı ve Sırbistan. Tarih Tetkikleri Dergisi, 2(4), 144–163. https://doi.org/10.5281/zenodo.14565126