Köprülülerin Seraskeri: Kaplan Mustafa Paşa (1657-1680)
DOI:
https://doi.org/10.5281/zenodo.14276003Anahtar Kelimeler:
Kaplan Mustafa Paşa, Arslan-oğulları, Yanya, Serasker, KöprülülerÖzet
Köprülüler, devlet kadrolarını, kendilerine sadık ve devleti idare biçimine uyumlu kişilere tevdi etme politikası izlemişti. Kaplan Mustafa Paşa’nın siyasi kariyeri, Köprülülerin takip ettikleri bu politika doğrultusunda şekillendi. Bu çalışmada, Köprülüzâde Fazıl Ahmed Paşa’nın, Kaplan Paşa’yı askeri sahada yükselmesinde ve sadrazamın seraskeri olarak rol vermesindeki saikler konu edilecektir. İlk önce, Kaplan Paşa’nın aile hikayesi ve Köprülülerle ilişkileri hakkında bilgi verilecektir. Daha sonra Fazıl Ahmed Paşa’nın düzenlediği seferlerde aldığı görevler açıklanacaktır. Kaplan Paşa’nın sadrazamın desteğiyle önemli askerî vazifeleri yöneterek ön plana çıktığına dikkat çekilecektir. Son bölümde, askerî sahada kazandığı şöhret ve gücün sonuçlarına temas edilecektir. Özellikle Merzifonlu Kara Mustafa Paşa ile olan rekabetine odaklanılacaktır.
Referanslar
Arşiv Kaynakları
Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi (BOA)
Ali Emiri, I. İbrahim (AE.SİBR.), 3/321.
Divan (Beylikçi) Kalemi Askeri Ruznamçe Defterleri (A.DVN.ARZ.d.), 900.
Divan-ı Hümâyûn Sicillatı Mühimme Defterleri (A.DVNSMHM.d.), 8, 21, 22, 64, 80, 82, 85, 92.
Kâmil Kepeci Tasnifi Defterleri (KK.d.), 217, 266.
Maliyeden Müdevver (MAD.d.), 15853.
Muallim Cevdet Tasnifi Belgeleri (C.DH.), 122/6095.
İbnülemin Tasnifi Belgeleri (İE.ENB.), 3/294; (İE.DH.), 2/104-123; (İE.ML.), 11/997, 16/1434, 20/1866, 24/2278-2282.
Ruûs Kalemi Defterleri (A.RSK.d.), 1474, 1512, 1526, 1539, 1534.
Timar Zeâmet (Ruznamçe) Defterleri (DFE.RZ.d.), 49, 57, 60, 72, 89, 100, 292.
Topkapı Sarayı Müzesi Arşivi
TSMA.e.426/17, 794/64, 1120/52, 1135/38.
Kaynak Eserler
-1664 tarihli ordu mühimmesi cüzü. Leipzig Üniversitesi Kütüphanesi, Albertina-B. Or. 295.
Antoine Galland, İstanbul’a Ait Günlük Anılar (1672-1673): II. Cilt (1673). çev. Nahid Sırrı Örik, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara 1998.
Antoine Galland, Les Paroles Remarquables, Les Bons Mots, Et Les Maximes Des Orientaux. L. & H. van Dole, La Haye 1694.
Aycibin, Zeynep. Kâtip Çelebi, Fezleke, Tahlil ve Metin. Doktora Tezi, Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi, 2007
Defterdar Sarı Mehmed Paşa, Zübde-i Vekayiât, Tahlil ve Metin (1066-1116/1656-1704). haz. Abdülkadir Özcan, TTK, Ankara, 1995.
Derin, Fahri Çetin, Abdurrahman Abdi Paşa Vekayinamesi: Tahlil ve Metin Tenkidi. Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi, 1993.
Duman, Filiz, Bir Gazavatname Türü Olarak Hüseyin Behçeti’nin Miracü’z-Zafer Adlı Zafer-namesi. Doktora Tezi, Süleyman Demirel Üniversitesi, 2010.
Édouard de La Croix, Estat de la marine de l’Empire Othoman, et le journal de l’armée navalle, Bibliothèque nationale de France (BnF), Département des Manuscrits, François 14679.
Édouard de La Croix, État général de l’Empire othoman depuis sa fondation jusques à présent, par un solitaire turc, C. II, P. Hérissant, Paris 1695.
Édouard de La Croix, L’état présent de la puissance Ottomane, Avec les causes de son Accroissement, & celles de sa Décadence, dedié à son Altesse Serenissime Monseigneur le Grand Duc de Toscane, Paris 1688.
Édouard de La Croix, Memoires du Sieur de La Croix, Cy-devant Secretaire de l’Ambassade de Constantinople, C. II, Paris 1684.
Evliyâ Çelebi Seyahatnâmesi, C. VIII, İkdam Yayınları, İstanbul 1896.
Günümüz Türkçesiyle Evliyâ Çelebi Seyahatnâmesi, 5. Kitap-2. Cilt, haz. Seyit Ali Kahraman, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul 2010.
Günümüz Türkçesiyle Evliyâ Çelebi Seyahatnâmesi, 6. Kitap-2. Cilt, haz. Seyit Ali Kahraman, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul 2010.
Günümüz Türkçesiyle Evliyâ Çelebi Seyahatnâmesi, 8. Kitap-2. Cilt, haz. Seyit Ali Kahraman, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul 2010.
Hacı Ali Efendi, Târih-i Kamaniçe, haz. Ayşe Hande Can, Kültür ve Turizm Bakanlığı, Ankara 2007.
Karaçay Türkal, Nazire, Silahdar Fındıklılı Mehmed Ağa Zeyl-i Fezleke (1065–22 Ca. 1106/ 1654–7 Şubat 1695). Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi, 2012.
Kırandi, Efna. Bâb-ı Âsafî Ruûs Kalemi 1484 Numaralı Ruûs Defterinin Transkripsiyon ve Değerlendirmesi (s. 1-104), Yüksek Lisans Tezi, Karadeniz Teknik Üniversitesi, 2022.
Köprülüzâde Fazıl Ahmet Paşa Devrinde (1069–1080) Vukuatı Tarihi: Transkripsiyon ve Değerlendirme. haz. Arslan Boyraz, Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi, 2002.
Mühürdar Hasan Ağa’nın Cevâhirü’t-Tevârîh’i, haz. Abubekir Sıddık Yücel, Doktora Tezi, Erciyes Üniversitesi, 1996.
Nâimâ Mustafa Efendi, Târih-i Na‘îmâ (Ravzatü’l-Hüseyn fî Hulâsati Ahbâri’l-Hâfikayn), haz. Mehmet İpşirli, C. VI, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara 2007.
Özgül, İbrahim. Kara Çelebi-zâde Abdülaziz Efendi’nin Ravzatü’l-Ebrâr Adlı Eseri (1299-1648) Tahlil ve Metin, Doktora Tezi, Atatürk Üniversitesi, 2010.
Râşid Mehmed Efendi, Târîh-i Raşid, 1071-1114. haz. A. Özcan, Y. Uğur, B. Çakır, A. Z. İzgöer, Klasik Yayınları, İstanbul 2013.
Recueil des Gazettes novvelles ordinaries et extraordinaries.
The London Gazette
Topçular Kâtibi Abdülkadir Efendi Tarihi. haz. Ziya Yılmazer, C. II, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara 2003.
Araştırma Eserler
AYDAR, Metin, Merzifonlu Kara Mustafa Paşa (1634-1683), Doktora Tezi, Tokat Gaziosmanpaşa Üniversitesi, 2022.
BEKAR, Cumhur, “The Rise of the Köprülü Household: The Transformation of Patronage in the Ottoman Empire in the Seventeenth Century”, Turkish Historical Review, Vol. 11, 2020, s. 229-256.
BEKAR, Cumhur, “The Ottoman Revolution of 1661: The Reconfiguration of Political Power under Mehmed IV and Köprülü Grand Viziers”, Journal of Early Modern History, vol. 27, 2023, s. 224-253.
BOSTAN, İdris, Osmanlı Bahriye Teşkilâtı, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara 2003.
CANDIANI, Guido, “Stratégie et diplomatie vénitiennes: navires angle-hollandaises et blocus des Dardanelles, 1646-1659”, Revue d’Histoire Maritime, S. 9, 2008, s. 251-282.
DELİLBAŞI, Melek, “Selânik ve Yanya’da Osmanlı Egemenliği’nin Kurulması”, Belleten, C. 51, S. 199, 1987, s. 75-106.
ERTAŞ, Mehmet Yaşar. “17. Yüzyılın İkinci Yarısında Osmanlı Donanmasının Yönetim Sorunu: Kaptan-ı Deryalık Gailesi”, Uluslararası Piri Reis ve Türk Denizcilik Tarihi Sempozyumu 26-29 Eylül 2013, Türk Denizcilik Tarihi, VI. cilt, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara 2014, s. 195-220.
FONTENAY, Michel, “Corsaires de la foi ou rentiers du sol? Les chevaliers de Malte dans le corso méditerranéen au XVIIe siècle”, Revue d’histoire moderne et contemporaine, 3/35 (1988), s. 361-384.
ISOM-VERHAAREN, Christine. “Tracing the Life of Hüsam Bey: Carrer Paths in the Sixteenth-century Ottoman Navy”, Ottoman War and Peace: Studies in Honor of Virginia H. Aksan, ed. Frank Castiglione, Ethan L. Menchinge, Veysel Şimşek, Brill, Leiden 2019, s. 291-314.
KELEŞ, Erdoğan, “Yanya Sancağı Mutasarrıfı Arslan Paşazâde Selman Paşa (1742-1764)”, OTAM, S. 52, 2022, s. 135-179.
KIEL, Machiel, “Yanya”, DİA, c. 43, İstanbul 2013, s. 317-321.
KOLÇAK, Özgür, “Paths of Glory: The Rise of the Köprülüs and the Execution of Şamizade Mehmed Efendi (1663)”, “Buyurdum ki….”: The Whole World of Ottomanica and Beyond Studies in Honour of Claudia Römer, ed. Hülya Çelik, Yavuz Köse, Gisela Procházka-Eisl, Brill, Leiden 2023, s. 451-478.
KOLÇAK, Özgür, “Sainth Gotthard Muharebesi”, DİA, c. Ek-2, Ankara 2019, s. 449-450.
KOLÇAK, Özgür, XVII. Yüzyıl Askerî Gelişimi ve Osmanlılar: 1660-64 Osmanlı-Avusturya Savaşları. Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi, 2012.
LOBENWEIN, Elisabeth, “Perspectives on Köprülü Fazıl Ahmed Pasha’s (1635-1676) Grand Vizirate by Imperial Resident Casanova”, Review of Middle East Studies, S. 57, 2024, s. 98-120.
MERT, Berna, IV. Mehmed Devri Bir Kaftan Defteri (H. 19 B. 1058-24 N. 1086/9 Ağustos 1648-12 Aralık 1675) (Değerlendirme-Çeviri Metni), Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi, 2022.
ŞAKUL, Kahraman, Çehrin Kuşatması 1672, Timaş Yayınları, İstanbul 2022.
ŞAKUL, Kahraman, Kamaniçe Kuşatması 1672, Timaş Yayınları, İstanbul 2021.
ŞAKUL, Kahraman, Uyvar Kuşatması 1663, Timaş Yayınları, İstanbul 2021.
ŞEN, Muhammet, “İskoç General Patrik Gordon'un Gözüyle İlk Osmanlı-Rus Savaşı: I. Çehrin Seferi 1677”, Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi. C.2, S. 18, 2018, s. 339-354.
YILMAZ, Mehmet Emin, “Yunanistan’da Kiliseye Dönüştürülen Memi Baba Türbesi”. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, S. 92, 2019, s. 113-126.
YILMAZ, Yasir, The Road to Vienna: Habsburg and Ottoman Statecraft during the Time of Grand Vizier Kara Mustafa Paşa (1676-1683), Doktora Tezi, Purdue University, 2015.
WHITEHEAD, Christopher, “The Early Career of Köprülü Mehmed Pasha: An Archival Reconstruction”, Review of Middle East Studies, 2024, s. 1-25.
İndir
Yayınlanmış
Nasıl Atıf Yapılır
Sayı
Bölüm
Lisans
Telif Hakkı (c) 2024 Tarih Tetkikleri Dergisi
Bu çalışma Creative Commons Attribution 4.0 International License ile lisanslanmıştır.
