XVII. Yüzyıl Osmanlı İmparatorluğunda Bir Güç Odağı: Silahdar Ağalar ve Köprülü İktidarının Kuruluş Sürecinde Politik Mücadele
DOI:
https://doi.org/10.5281/zenodo.14550931Anahtar Kelimeler:
Silahdar Ağa, Has Oda, Silahdar Paşalar, IV. Mehmed, Köprülü Mehmed PaşaÖzet
Bu çalışmanın ilk bölümünde Sadrazam Kemankeş Mustafa Paşa’nın başta Silahdar Mustafa Paşa olmak üzere IV. Murad’ın gözdelerini ortadan kaldırarak otoritesini tahkim ettiği sırada Silahdar Yusuf Paşa’nın Sultan İbrahim tarafından güçlü yetkilerle devlet yönetimine ortak etme tecrübesi konu edilecektir. Ayrıca Silahdar Yusuf Paşa’nın Sadrazam Kemankeş Mustafa Paşa ile rekabeti ve sonrasındaki tasfiye süreci analiz edilecektir. Bu bağlamda Sultan İbrahim dönemindeki silahdar ağalar ile Sultan IV. Murad döneminden kalan silahdar ağa kökenli isimlerin devlet yönetimindeki pozisyonları ele alınacaktır. Çalışmanın ikinci bölümünde XVII. yüzyılda Has odalı ve silahdar ağa kökenli devlet adamlarının oluşturduğu güç odağı üzerinde durulacaktır. Köprülü Mehmed Paşa’nın sadareti sırasında Has odalı ve silahdar ağa kökenli devlet adamlarıyla girişilen rekabet değerlendirilerek, söz konusu grubun tasfiye süreci anlatılacaktır. Böylece Köprülü Mehmed Paşa’nın sadrazamlığıyla birlikte Osmanlı İmparatorluğu yönetim sistemindeki değişiklikler ortaya konarak, bu değişim ve dönüşüm sürecinin Has odalılara ve silahdar ağalara olan yansımaları kavranacaktır.
Referanslar
Bibliyografya
Arşiv Vesikaları
Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi (BOA)
Ali Emiri Sultan İbrahim
BOA. AE. SİBR. 4/417.
Başmuhâsebe Kalemi Defterleri
BOA. BŞM. d. 199.
Hattı Hümayun
BOA. HAT. 1446/38.
Topkapı Sarayı Müzesi Arşivi Evrakları
TSMA. e. 272/14; 272/18; 272/19; 301/19; 303/4; 303/40; 434/44; 593/14; 705/54; 748/89; 752/39; 778/22; 778/25; 778/29; 780/63; 866/84; 1135/22.
Topkapı Sarayı Müzesi Arşivi Defterleri
TSMA. d. 6929; 10055.
Kaynak Eserler
Aktemur, Ramazan., Anonim Osmanlı Vekayinâmesi (H.1058–1106/M.1648-1694), İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul 2019.
Ali Ufki Bey/Albertus Bobovius., Saray-ı Enderûn: Topkapı Sarayı’nda Yaşam, çev. Türkis Noyan, İstanbul: Kitap Yayınevi, 2013.
Batista Nani., Degl’Istorici delle cose Veneziane, Venezia 1720.
Çimen, Nurdan., Abdülaziz Karaçelebi-zâde’nin Tarih-i Ravzatü'l-Ebrar’ı Metin ve Tahlil, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Elazığ 2011.
Çömcüoğlu, Mehmed., Risâle-i Hatib, Metin ve İndeksi, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Mezuniyet Tezi, İstanbul 1969.
Defterdar Sarı Mehmed Paşa., Zübdei Vekayiât Tahlil ve Metin (Yay.Haz. Abdülkadir Özcan), Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara 1995.
Derin, Fahri Çetin., Abdurrahman Abdi Paşa Vekayi’nâme’si (Tahlil ve Metin Tenkidi), İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Doktora Tezi, İstanbul 1993.
Gökçek, Mehmet Fatih., Behçetî Seyyid İbrahim Efendi “Târîh-i Sülâle-i Köprülü (Transkripsiyon ve Tahlil), Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul 2006.
Evliya Çelebi., Günümüz Türkçesiyle Evliya Çelebi Seyahatnamesi, (Yay.Haz. Seyit Ali Kahraman,Yücel Dağlı), I. Cilt, I. Kitap, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul 2003.
Evliya Çelebi., Günümüz Türkçesiyle Evliya Çelebi Seyahatnamesi, (Yay.Haz. Seyit Ali Kahraman,Yücel Dağlı), II. Cilt, I. Kitap, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul 2003.
Evliya Çelebi., Günümüz Türkçesiyle Evliya Çelebi Seyahatnamesi, (Yay.Haz. Seyit Ali Kahraman,Yücel Dağlı), III. Cilt, I. Kitap, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul 2006.
Evliya Çelebi., Günümüz Türkçesiyle Evliya Çelebi Seyahatnamesi, (Yay.Haz. Seyit Ali Kahraman,Yücel Dağlı), IV. Cilt, I. Kitap, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul 2010.
Evliya Çelebi., Günümüz Türkçesiyle Evliya Çelebi Seyahatnamesi, (Yay.Haz. Seyit Ali Kahraman,Yücel Dağlı), IV. Cilt, II. Kitap, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul 2010.
Evliya Çelebi., Günümüz Türkçesiyle Evliya Çelebi Seyahatnamesi, (Yay.Haz. Seyit Ali Kahraman,Yücel Dağlı), V. Cilt, I. Kitap, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul 2010.
Karaçal, Nazira Türkal., Silahdar Fındıklılı Mehmed Ağa Zeyl-i Fezleke, Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Basılmamış Doktora Tezi, İstanbul 2012.
Kâtip Çelebi., Fezleke, (Yay.Haz. Zeynep Aycibin), Cilt: -II, Çamlıca, İstanbul 2016.
Mehmed Süreyya., Sicil-i Osmani, (Yay.Haz. Nuri Akbayır), çev. Seyit Ali Kahraman, Cilt: I-II-III-IV, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul 1996.
Mert, Berna., IV. Mehmed Devri Bir Kaftan Defteri (H.19.B.1058-24 N.1086/9 AĞUSTOS 1648-12 ARALIK 1675) (DEĞERLENDİRME VE ÇEVİRİ METİN), Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul 2022.
Mustafa Na’ima., Tarih-i Na‘îmâ, (Yay.Haz. Mehmet İpşirli), Cilt: I-II-III-IV-V-VI, Türk Tarih Kurumu, Ankara 2014.
İsâ-Zâde Efendi., İsâ-Zâde Târîhî (Metin ve Tahlil), (Yay.Haz. Ziya Yılmazer), İstanbul Fetih Cemiyeti, İstanbul 1996.
Özkasap, Handan Nalan., Tarih-i Nihâdî (Transkripsiyon ve Değerlendirme), Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Basılmamış Yüksek Lisan Tezi, İstanbul 2004.
Oral, Ertuğrul., Tarih-i Gılmanî Mehmed Halife, Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Basılmamış Doktora Tezi, İstanbul 2000.
Paul Rycaut, The history of the Turkish Empire, from the year 1623, to the year 1677, J.M., London 1680.
Saka, Pınar., Derviş Abdullah Risâle-i Teberdâriyye fî Ahvâl-i Darü’s-sa‘âde (Değerlendirme-Çeviri Metin), Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul 2007.
Yücel, Abubekir Sıddık., Müdürdar Hasan Ağa’nın Cevâhirü’t-Tevârîh-i, Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Basılmamış Doktora Tezi, Kayseri 1996.
Araştırma Eserler
Abou-el-Haj, Rifaat Ali, “The Ottoman Vezir and Paşa Households 1683–1703: A Preliminary Report”, Journal of the American Oriental Society, 94/4,1974, p. 438-447.
Arslantürk, Hacı Ahmed – Kocaaslan Murat., "Padişah İçin Hazırlık: 1067- 1068 (1656-1658) Yıllarında Edirne Sarayı'nda Onarımlar Ve Yeni Mekanlar", Uluslararası Edirne’nin Fethinin 650. Yılı Sempozyumu, (4-6 Mayıs 2011), Bildiriler Kitabı, Edirne 2012, s. 75- 100.
Bekar, Cumhur., The Rise of the Köprülü Family. The Reconfiguration of Vizierial Power in the Seventeeth Century, Leiden University Institute for History Basılmamış Doktora Tezi, Leiden 2019.
Bekar, Cumhur., “The Rise of Köprülü Household: The Transformation of Patronage in the Ottoman Empire in the Seventeenth Century”, Turkish Historical Review, II, 2020, p. 229-256.
Bekar, Cumhur., “Ottoman Revolution 1661: The Reconfiguration of Political Power under Mehmed IV and Köprülü Grand Viziers”, Journal of Early Modern History, 27, 2023, p. 224-253.
Bozkurt, Doğukan, “IV. Murad ve Silahdar Paşaları: Silahdar Mustafa Paşa Örneği”. Tarih Tetkikleri Dergisi, S. 1(2), 2023, s. 12-32.
Bozkurt, Doğukan, “Evliya Çelebi’nin Gözünden Bir Saray Ağasının Şam Eyaletine Gerçekleştirdiği Seyahat”. Toplumsal Tarih, S. 366, (Haziran 2024), s. 2-7.
Çakır, Merve., IV. Mehmed’in Ailesi ve Hanedan Politikası, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Basılmamış Doktora Tezi, İstanbul 2024.
Dankoff, Robert., The Intimate Life of an Ottoman Statesman Melek Ahmed Pasha (1588-1662), State University of New York Press, New York 1991.
Diker, Sevgi A, Has Oda ve Teşkilatı, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Doktora Tezi, İstanbul 2019.
Kıran, Batuhan İsmail, Osmanlı Saray Teşkilatında Doğancı Koğuşu, Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Eskişehir 2014.
Kunt, İ. Metin., The Köprülü Years: 1656-1661, Princeton University PhD Thesis, 1971.
Kütükoğlu, Bekir, “Süleyman Paşa, Malatyalı”, TDVİA, Ek-C. 38, İstanbul 2010, s. 98-99.
Menekşe, Metin, “17. Yüzyılda Osmanlı Devleti’nde Makbul İken Maktul Olan Bir Devlet Adamı: Kaptan-ı Derya Silahdâr Yusuf Paşa”, Stratejik ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 5/3, 2021, s. 527-553.
İlgürel, Mücteba, Abaza Hasan Paşa İsyanı: Hurûc ale’s-Sultân, Yeditepe Yayınları, İstanbul 2022.
İlgürel, Mücteba, “Hüseyin Paşa, Deli”, TDVİA, Ek-C. 19, İstanbul 1999, s. 4-6.
İlgürel, Mücteba, “Köprülü Mehmed Paşa”, TDVİA, Ek-C. 26, İstanbul 2002, s. 258-260.
Özçelik, Emirhan, “Silahdar Kara Mustafa Paşa’nın Basra Seferleri ve Basra Eyaletinin İntizamı (1667-1671)”. Kadim, S. 4, 2022, s. 1-25.
Uzunçarşılı, İsmail Hakkı., Osmanlı Devletinin Merkez ve Bahriye Teşkilatı, Türk Tarih Kurumu, Ankara 1988.
Uzunçarşılı, İsmail Hakkı., Osmanlı Devleti Teşkilatında Kapıkulu Ocakları, C. II, Türk Tarih Kurumu, Ankara 1988.
Yılmaz, Yasir., “From Theory to Practice Origins of the Ottoman Grand Vizierate and the Köprülü Restoration: A New Research Framework for the Office of the Grand Vizier”, Review of Middle East Studies, 2024, s. 1-34.
Zinkeisen, Johann Wilhelm., Osmanlı İmparatorluğu Tarihi (1623-1669), Çev. Nilüfer Epçeli, Ed. Erhan Afyoncu, Yeditepe, İstanbul 2011.
İndir
Yayınlanmış
Nasıl Atıf Yapılır
Sayı
Bölüm
Lisans
Telif Hakkı (c) 2024 Tarih Tetkikleri Dergisi
Bu çalışma Creative Commons Attribution 4.0 International License ile lisanslanmıştır.
